در ابتدای مراسم پس از قرائت قرآن کریم و سرود ملی جمهوری اسلامی، متن پیام مقام معظم رهبری که به مناسبت رحلت استاد سید هادی خسروشاهی صادر گردیده بود، قرائت شد.
حجت الاسلام والمسلمین بهرامی رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) یکی از سخنرانان این مراسم بود، وی با بیان اینکه خیر مقدم عرض می‌کنم خدمت عزیزان و بزرگوارانی که در محضرشان هستیم در مراسم رونمایی از نرم افزار آثار مرحوم آیت الله خسروشاهی و همین طور تقدیر و تشکر می‌کنم از بینندگانی که از طریق فضای مجازی این برنامه را دنبال می‌کنند با توجه به محدودیت‌هایی که به جهت شرایط کرونایی حاکم بود، ما تلاش کردیم این مراسم رونمایی و بزرگداشت به دو صورت حضوری و مجازی باشد و کمتر مزاحم عزیزان بشویم برای حضور در مراسم که انشاءالله زمینه سلامتی عزیزان همچنان برقرار باشد، گفت: امیدوارم که برکات معنوی ماه رجب مشمول حال همه ما و شما شده باشد و تبریک عرض می‌کنم میلاد گذشته و عید پیش رو را. مراسمی که در خدمتتان هستیم برای بزرگداشت یاد و خاطره عالمی عامل و مجاهدی بزرگ برقرار شده. شاید شایسته بود که کسانی که ارتباط نزدیکتری با آن مرحوم داشتند یا سابقه رفاقت یا شاگردی آن مرحوم را داشتند و شناخت دقیق‌تری از شخصیت آن بزرگوار داشتند در این جلسه سخنران می‌بودند و استفاده می‌کردیم، البته انشاءالله از محضر حضرت آیت الله اعرافی در ادامه استفاده خواهیم کرد و این به جهت وظیفه در کنار خیرمقدم به عزیزان چند نکته‌ای را در رابطه با شخصیت مرحوم آیت الله خسروشاهی و بعد هم در ارتباط با کاری که در مرکز انجام شده و در حال انجام هست خدمتتان عرض می‌کنم که انشالله در ادامه از بیانات حضرت آیت الله اعرافی بهره مند شویم.
وی افزود: تا جایی که به خاطر دارم حضرت آیت الله استادی در یکی از شماره‌های مجله کیهان فرهنگی نکته‌ای را در رابطه با مرحوم علامه محمدتقی شوشتری می‌خواهند بیان کنند، آنجا به یک مسئله‌ای اشاره می‌کنند. مرحوم آیت الله شوشتری معروف بودند به داشتن آثار متعدد که خودشان هر اثر را چندین بار بازنویسی کردند، کاری که با عنوان «قاموس الرجال» از ایشان منتشر شده، ویرایش چندم از کار ایشان است، یا کاری که در رابطه با النجحه انجام دادند چند بار این شرح روایی را بازنویسی و تکمیل کردند و آثار متعددی در حوزه‌های مختلف دارند. آیت الله استادی در آنجا اشاره می‌کنند که شخصیت‌های علمی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: عده‌ای از شخصیت‌ها، شخصیت‌هایی هستند که در فضایی قرار دارند که خیلی زمینه حرکت‌های اصلاحی، زمینه ایجاد حوزه و تربیت شاگرد، زمینه اقدامات عملی برایشان فراهم نیست؛ این شخصیت‌ها وقتی در این فضا قرار می‌گیرند آن دانش خودشان را در غالب آثار متعدد خودشان، از خودشان بر جای می‌گذارند. فکر می‌کنم این مثال را هم آیت الله استادی زدند، اگر نیست ما اضافه می‌کنیم بهش، مثل مرحوم فیض، مثل مرحوم علامه شوشتری مرحوم فیض هم مشهور است که بیش از دویست اثر را از خودشان به جای گذاشتند رساله و کتاب که بعضی از آنها مجموعه‌های چند جلدی در حدیث و در تفسیر و در حوزه‌های دیگر، خب ناشی از این است که در زمانه‌ای و شرایطی قرار گرفتند که خیلی امکان اقدامات دیگر برایشان فراهم نبوده، فرصت و مجال برایشان فراهم بوده که آثار متعددی از خودشان بر جای بگذارند.
رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بیان کرد: نقطه مقابل این علما، علمایی هستند که در فضایی قرار می‌گیرند که اقتضای آن فضا، ورود به عرصه علم است، اقتضای آن فضا این است که آستین بالا بزنند و حرکت‌های اصلاحی، اجتماعی، تعلیمی انجام دهند و آثاری از این جنس بر جای بگذارند تا آثار قلمی و آثار مکتوب. شاید مثال بارزی که ما در دوره معاصر بتوانیم از آن نام ببریم مرحوم حضرت آیت الله بروجردی است، مرحوم آیت الله بروجردی به اذعان شاگردانشان، به اذعان کسانی که آثار ایشان را تحلیل و بررسی کردند و می‌کنند، یک شخصیت صاحب مکتب هستند. یک شخصیت دارای یک نگاه متفاوت هستند به علوم اسلامی که دو نمونه اش را اگر بخواهیم نگاه کنیم در حوزه رجال، در حوزه فقه، در حوزه حدیث، نگاهی که دارند نگاه مکتب سازی است، نگاهی که دارند نگاه متفاوت و متمایزی است، ولی فرصتی که در اختیار ایشان قرار گرفت برای مرجعیت عامی که شاید کمتر در تاریخ مرجعیت شیعه مشابه و نظیرش را شاهد هستیم، موجب شد که تمرکز ایشان بر شاگردپروری، بر احیای آثار گذشتگان و بر اقداماتی از این قبیل باشد و آن ظرفیت علمی و دانشی ایشان خیلی در میان آثار هویدا و پدیدار نباشد.
وی ادامه داد: می‌دانید ایشان یادداشت‌هایی داشتند در دوره‌ای که در بروجرد بودند، به عنوان ترتیب اساتید، که در خلال این کتاب‌های ترتیب اساتید بسیاری از یافته‌های جدید رجالی دارند که به جهت اینکه خود شما فرصت بازنگری و بازنویسی مؤثر این آثار را پیدا نکردند، هر وقت هم از ایشان درخواست شد ایشان گفتند که فعلاً احیای آثار دیگران مقدم است تا این کارهایی که ما انجام دادیم، به نظر می‌رسد امروز هم حوزه علمیه ما و علاقمندان رجال و پژوهشگران رجال آنچنان که باید و شاید آثار ایشان را در اختیار ندارند و نتوانستند حتی از آنچه که باقی مانده استفاده لازم را ببرند. در حالی که اگر ایشان فرصت بازنگری و تدوین موثرتری پیدا می‌کردند، وضعیت امروز به گونه دیگری بود. یا در حوزه حدیث، ایشان نگاه‌هایی داشتند که تلاش کردند آن را در قالب کتاب جامع الاحادیث منتشر کنند. خب متأسفانه در زمان حیات ایشان این امر میسر نشد و شاگردان ایشان بعد از رحلت آن عالم بزرگوار اقدام به انتشار این کتاب کردند و قرائنی در دست هست که اینجا فرصت پرداختن به آن نیست که اگر این کار توسط خود آیت الله بروجردی انجام می‌شد بسیار متفاوت و متمایز از آن چیزی می‌شد که امروز از آن کارِ البته ارزشمندی که ما امروز به عنوان جامع الاحادیث می‌شناسیم.
وی اظهار کرد: این مقدمه را اشاره کردم تا برگردم به شخصیت مرحوم آیت الله خسروشاهی؛ مرحوم آیت الله خسروشاهی به نظر می‌رسد که شخصیتی هست می‌شود گفت جامع این اطراف بود، جامع اطراف مختلف بود. شاید مهمترین و بارزترین ویژگی در شخصیت ایشان همین ویژگی است. از طرفی با حوزه علمیه سنتی ارتباط پیدا می‌کنند، شاگردی حضرت آیت الله بروجردی، شاگردی حضرت امام، شاگردی حضرت آیت الله خویی، ارتباط با بزرگانی مثل علامه طباطبایی، مثل مرحوم آقا بزرگ تهرانی، اینها را در پرونده دارند به عنوان یک شخصیت علمی حوزوی آثار متعددی را از خودشان بر جای می‌گذارند، بیش از ۸۰ اثر، قریب ۱۰۰ اثر از ایشان باقی مانده که اقدام به تالیفش کردند و بیش از ۱۰۰ اثر نسبت به احیای آثار دیگران، نسبت به تدوینش و تحقیقش و ترجمه اش اقدام کردند و این آثار را از خودشان بر جای گذاشتند.
وی بیان کرد: شاید جالب باشد، من امروز مرور می‌کردم در پایگاه نورمگز و فهرست مقالاتی که شاید انشاءالله جا دارد ما در نسخه بعدی مجموعه آثار این مقالات را هم به این نرم افزار اضافه کنیم، مرحوم آیت الله خسروشاهی بیش از ۲۰۵ عنوان مقاله در پایگاه نورمگز دارند، و نکته جالب توجه این است که بخش عمده این مقالات بین سال ۴۱ تا ۵۳ تدوین شده. یک فاصله‌ای افتاده و دوباره یک موج دیگری از آثار قلمی ایشان تا حدود سال ۹۴ و ۹۵، میراث مکتوبی هست که از ایشان امروز در اختیار ما هست.
حجت الاسلام بهرامی با بیان اینکه فعالیت‌های ایشان منحصر به این اقدامات علمی نیست، گفت: در صحنه عمل می‌بینیم در همان جوانی مرتبط می‌شوند با مرحوم نواب صفوی، مرتبط می‌شوند با مرحوم آیت الله کاشانی، مرتبط می‌شوند با حضرت امام. نقش سنگینی را به عهده می‌گیرند در نهضت انقلاب اسلامی، نقش اثرگذاری را به عهده می‌گیرند در پیشبرد انقلاب اسلامی. هم با حوزه سنتی در ارتباط هستند هم با فضای روشنفکری در ارتباط هستند و با نواندیشان و اصلاح خواهان، کسانی که به دنبال اصلاح و بازگشت به اسلام حقیقی بودند در جهان، حرکت‌هایی که در مصر و لبنان و جاهای دیگر اتفاق افتاد، شاهد هستیم که ایشان به این حرکت‌ها می‌پیوندد، با این جریانات همسو و همکار می‌شود. هم ایفای نقش می‌کنند در ارتباط با عالم مسیحیت، در ارتباط با کلیسا و حرکت‌هایی که آنجا وجود دارد، سعی می‌کنند در آنجا با انتشار مجله و کتاب، با ارائه ی تصویر حقیقی از اسلام ارتباط بین ادیانی را برقرار کنند، هم می‌بینیم ایفای نقش می‌کنند در ارتباط با مصر، با الأزهر، با جامعه نخبگانی اصلاح گرایی که در جهان عرب شکل می‌گیرد، با اینها هم ارتباط دارند و جزئی از این جریان نوگرای جهان اسلام می‌شوند در عمل نه صرفاً در آثار قلمی شأن. و این ویژگی بارز و شاخص مرحوم آیت الله خسروشاهی است که ما به خصوص در آن دوره، به خصوص در دوره‌ای که بدنه حوزه شناخت عمیقی از این فضاها ندارد. کسانی که حرکت‌های نواندیشانه دارند، کسانی که حرکت‌های بازگشت به اسلام حقیقی را دنبال می‌کنند، کسانی که به دنبال اصلاحات اجتماعی هستند در جوامع اسلامی، به نسبتی در حوزه‌ها مهجور هستند، حرفشان آن طور فهمیده نمی‌شود.
وی اضافه کرد: خیلی از آنهایی هم که داخل این جریانات می‌افتند و اقداماتی را آغاز می‌کنند، از آن نگاه علمی فاصله می‌گیرند، دیگر فرصت بیان و تولید آثار را پیدا نمی‌کنند؛ ولی مرحوم آیت الله خسروشاهی هر دو زمینه را در کنار هم حفظ می‌کنند، هم اقدام به تولید آثار، تولید گفتمان، نگارش کتاب، نگارش مقاله، ترجمه آثار به زبان‌های دیگر با نگاه بلندی که داشتند، شاید بعضی وقت‌ها امروز ما حتی در قالب مؤسسات، در قالب حرکت‌هایی که انتظار می‌رود با فضایی که در جامعه امروز هستیم، نگاه به بیرون جز ذات برنامه‌های ما باشد، ولی خیلی از اقدامات را ما می‌بینیم که کاملاً درون گرا و محدود تعریف می‌شود و انجام می‌شود، اما در آن عصر شخصیتی مثل مرحوم آیت الله خسروشاهی با نگاه بلندش، نگاهی جهانی، نگاهی فراگیر، نگاهی جدی به نیازهای عالم اسلام، به حرکت‌هایی که در عالم اسلام وجود دارد، می‌بینید در نگاه ایشان وجود دارد، توجه دارند به این نکات و بین این ویژگی‌ها، نگاه حوزه‌ای و سنتی و نگاه روشنفکری، اقدام علمی و اقدام عملی، نگاه به درون جامعه شیعی و حوزوی، نگاه به جامعه بین المللی و ارتباط با اهل سنت و ارتباط با ادیان دیگر مجموعه‌ای از این ویژگی‌ها در شخصیتی مثل ایشان گرد هم جمع می‌شود که حتی ما در موسساتمان یا مجموعه‌هایی از این قبیل، این توفیق و این امکان را پیدا نمی‌کنیم که این طور فراگیر برنامه ریزی کنیم و اقدام کنیم و برون داد داشته باشیم. شاید کاری را که مرحوم آیت الله خسروشاهی به تنهایی طی حدود ۶۰ سال خدمت علمی خودش و مجاهدت عملی خودش انجام داده، این کارنامه را امروز برای یک مؤسسه از قبیل موسساتی که پیرامون ما هست، به عنوان کارنامه مؤسسه ثبت کنیم، بگویند کارنامه قابل قبولی است، کاری که یک فرد در یک شرایط و زمینه نامساعد انجام داده قابل مقایسه است بعضی وقت‌ها با کارهایی که یک مجموعه در شرایط مساعد و با حمایت‌ها و کمک‌هایی که وجود دارد انجام داده. از خداوند بزرگ برای این عالم بزرگوار و جلیل القدر طلب رحمت و مغفرت و علو درجات داریم و امیدواریم که با اجداد طاهرینشان مشهور شوند و کارنامه عمل پرباری که دارند مایه افتخار ایشان باشد به برکت صلوات بر محمد و آل محمد.
وی با اشاره به اینکه بخش دوم عرایض بنده معطوف است به گزارشی از اقدامی که در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در راستای بزرگداشت مقام علما و نشر آثار و دیدگاه‌ها و نظریات ایشان صورت گرفته است، گفت: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی یک وظیفه اولیه و تعریف شده دارد و آن تسهیل دسترسی محققان به متون و منابع اسلامی است. امروز و در پی سه دهه تلاش محققان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و مهندسان همکار ما، این فضا فراهم شده که قریب به اتفاق منابع علوم اسلامی امروز در قالب محصولات نرم افزاری در اختیار هست. وظیفه اصلی که برای مرکز تعریف شده ایجاد دسترسی و عرضه منابع علوم اسلامی برای محققان است، ولی تلاش شد در کنار ظرفیتی که برای این اقدام فراهم شده، ما بتوانیم نسبت به نشر آثار بزرگان اقدام کنیم. شخصیت‌های علمی ما در طول تاریخ به ویژه بخشی معطوف به شخصیت‌هایی که امروز کمتر در خدمتشان هستیم، از دست دادیم آنها را یا فعالیت‌هایی که مربوط به دوره‌های گذشته است و امروز انگیزه برای بازنشر آثارشان کمتر هست، اگر آثارشان در معرض قرار نگیرد، اگر آثارشان در دسترس قرار نگیرد، خیلی از این افکار و اندیشه‌ها ممکن است گرفتار مهجوریت و فراموشی شوند، مثل بسیاری از آثاری که ما در دوره‌های مختلف اطلاع داریم که در دسترس ما بودند اما امروز متأسفانه یا آن آثار از دسترس ما خارج شدند یا علی رغم وجود نسخه‌های خطی یا حتی چاپی آنها، اما به یک بیان می‌توان گفت که این آثار در دسترس نیستند، چون محققان ما امکان دسترسی به آنها را ندارند.
بهرامی تأکید کرد: چند اقدام باید در این مسیر صورت بگیرد که ما تلاش کردیم این اقدامات را رقم بزنیم: دیجیتال سازی این محتواها؛ خیلی از این محتواها به صورت دیجیتال وجود ندارد امروز، عرض کردم از مجموع مقالاتی که ما امروز از مرحوم آیت الله خسروشاهی در نورمگز داریم حدود ۲۰۵ مقاله، بیش از نیمی از آن مربوط به پیش از سال ۵۳ است، این محتواها تبدیل به نسخه دیجیتال نشوند امکان دسترسی محققان به این محتواها فراهم نیست. دیجیتال سازی محتواها اقدام اول بوده. تبدیل آنها به محصولاتی که قابل استفاده باشد اقدام دوم و در کنار آن دسترس پذیری این محصولات اقدام سومی است که باید صورت بگیرد. ما مفتخر هستیم طی این مدت در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی قریب به ۱۵۰ عنوان نرم افزار با عنوان مجموعه آثار بزرگان تولید کردیم، بزرگانی که بخشی از آنها در قید حیات هستند و نیاز به نشر آثارشان هست مثل مراجع معظم تقلید، مثل بسیاری از اساتید بزرگ و سرشناس امروز حوزه‌های علمیه و بخشی از آنها هم بزرگانی هستند که ما امروز امکان دسترسی به آنها و حتی امکان دسترسی به آثار آنها را نداریم و در خلال این ۱۵۰ نرم افزار، حدود ۳ الی ۴ هزار جلد آثاری که تا به حال به تعبیری می‌توان گفت در دسترس نبوده، در دسترس محققان قرار گرفته و ما این را به عنوان یک وظیفه در قبال این بزرگان، در قبال بزرگداشت این بزرگان، در قبال نشر دیدگاه‌ها و معارفی که این بزرگان کشف کردند و عرضه کردند بر خودمان فریضه‌ای می‌دانیم این نکته را و امیدواریم در ادامه هم بتوانیم این خدمت را به جامعه علمی و حوزه‌های علمیه عرضه کنیم. نمونه اش هم کار مرحوم آیت الله خسروشاهی است، این اثری که امروز رونمایی می‌شود نسخه سومی است که از این اثر ارائه شده، قبلاً با تعداد محدودتری از آثار ارائه شده بود، امروز بیش از ۱۳۰ جلد از آثار ایشان در این مجموعه گردآوری و عرضه شده، همزمان در قالب‌هایی مثل نور لایب و کتابخانه دیجیتال این آثار در دسترس هست برای نه تنها محققان کشورمان، برای جهان اسلام.
